'European Conference on Youth Mental Health. Towards a continuous participation and cross sectoral approach'

In het kader van het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie, wil het Ministerie van VWS de geestelijke gezondheid van jongeren nadrukkelijk op de agenda plaatsen. Op 17 februari organiseerde VWS samen met het Nederlands Jeugd Instituut de European Conference on Youth Mental Health. Om het belang van dit onderwerp te onderstrepen was het in het sjieke provinciehuis in Maastricht en expres in de zaal waar de cruciale handtekeningen gezet zijn voor o.a. het invoeren van de euro.

NIET-JONGEREN-GERICHT
Er is namelijk iets bijzonder vreemds aan de hand, wat alle deelnemers uit de vele verschillende landen herkenden. De meeste psychische problemen in een mensenleven doen zich voor tijdens de overgang van kind naar volwassene. Dat is voor niemand een verrassing: je lichaam verandert, je verlangens, je gaat van school naar een andere opleiding en/of werken, hebt intense liefdesrelaties, gaat uit huis. En dat allemaal terwijl je aan het ontdekken bent wat bij je past en wie je nu eigenlijk bent. Dat is voor de meesten een stressvolle periode. Als je dan nog psychische klachten krijgt, kun je je dubbel-ellendig gaan voelen, met name als je dan ervaart er niet helemaal meer bij te horen. 

En hoe organiseren we de ondersteuning aan de jongeren die in deze overgang zitten: door een rigoreuze knip aan te brengen, precies midden in deze overgang, bij 18 jaar... Want dan ben je volwassen. Een scherp voorbeeld van hoe we met zijn allen niet-jongeren-gericht denken.

NAAR VAN 12 TOT 25 JAAR
In Australië doen ze het nu anders: daar is alle geestelijke gezondheidszorg voor jongeren tussen 12 en 25 jaar gebundeld. In 100 centra verspreid over het land maar ook online en telefonisch. De succesfactor is dat het zo laagdrempelig als maar mogelijk is. Dus het kan ook anoniem. Er wordt goed geluisterd naar wat de jongeren willen, er zijn veel jongeren als (ervaringsdeskundig) medewerker aan verbonden. Je moet je er thuis voelen. En dat was zeker niet het geval in de reguliere ggz daar, zo vertelt prof. McGorry, die vanwege dit initiatief het zelfs geschopt heeft tot Australiër van het jaar 2010. Andere landen zijn dit model - Headspace genaamd - aan het implementeren. In Nederland zijn er enkele aanvragen ingediend. 

ECHT AANSLUITEN
Behalve dat er cliëntgericht georganiseerd moet worden (zonder die rare knip op 18 jaar) benadrukten de aanwezige jongeren op de conferentie de attitude van de hulpverleners. Zij deelden met ons meerdere van hun nare ervaringen waaruit blijkt dat zij zich gemangeld voelden door het beter-weten van de behandelaren dat vaak gebaseerd is op de zg. evidence based-richtlijnen waardoor de eigen ideeën van de jongeren niet serieus genomen werden. En dan stappen velen uit de zorg. Of sterker nog: ze komen niet eens binnen. Oftewel: ervaren een hoge drempel. Keer op keer werd op de conferentie benadrukt dat het niet gaat om een contact van 'behandelaar tot patiënt' maar van 'mens tot mens'. Niet de stoornis maar eerst een respectvol contact. De meeste hulpverleners in de ggz denken op die manier al lang respectvol te zijn, maar de meeste jongeren blijken dat anders te ervaren. Hoe kunnen we beter aansluiten: we zullen als hulpverleners nog veel van jongeren kunnen leren, zo klonk de belangrijkste les van de conferentie. Betrek de jongeren bij het aanbod, bij het beleid en bij de evaluaties. Waarom zitten jongeren nooit in de sollicitatiecommissie? Je kunt als sollicitant wel al je papiertjes hebben, maar hoe jongeren je ervaren is huizenhoog belangrijker. 

VOOR ÀL HET PSYCHISCH LIJDEN
De aanpak van het Utrechtse 'Vroege psychose ABC', waarbij eigen participatiedoelen van de jongeren voorop staan, lijkt in Nederland misschien nog wel het meeste op Headspace. De presentatie over ABC werd op de conferentie positief ontvangen. Vooral door de aanwezige jongeren. Met wel een gevoelig kritiekpuntje: waarom is ABC alleen voor mensen met psychosekwetsbaarheid, en niet voor ander psychisch lijden... Good point! 

Er is nog veel werk aan de winkel.

Tom van Wel (psycholoog/onderzoeker bij Altrecht – vroege psychose ABC en docent bij St. Rehabilitatie ’92, beide te Utrecht)