In dit nummer zijn in de inhoudelijke stukken los van de gebruikelijke rubrieken, achteraf, want ongepland, twee kolossale thema’s te ontdekken. De ene helft van de artikelen gaat namelijk over de vraag hoe we de psychiatrie menselijker en beter kunnen maken, en in de andere helft wordt besproken hoe de hele samenleving vriendelijker en toegankelijker kan worden voor mensen met psychische problematiek.

In memoriam Jolijn Santegoeds 1978-2023 / ‘Noodkreet: 8 maanden isoleer in de ggz, waar is de zorg?!’ Dit was de titel van het laatste blog dat Jolijn Santegoeds op 23 januari van dit jaar de wereld in stuurde. De noodkreet kwam van een moeder die ten einde raad was, omdat haar 20-jarige dochter in afwachting van een geschikte behandelplek als een hete aardappel van isoleercel naar isoleercel werd doorgeschoven. De moeder schreef: ‘Haar leven is op dit moment dusdanig uitzichtloos geworden dat haar lust om te leven totaal verdwenen is. Haar doodswens groeit met de dag en ik zie geen manier meer om haar daarvan te weerhouden!’

In het eerste deel van dit tweeluik is betoogd dat de herstelbenadering veel goeds heeft gebracht voor mensen met ernstige psychische problemen maar ontoereikend is om armoede, ongelijke kansen, stigma en andere sociale onrechtvaardigheden aan te pakken. In dit tweede deel wordt geschetst hoe burgerschap een goed sturend concept kan zijn om de maatschappelijke positie van mensen met ernstige psychische problemen wèl te verbeteren. Uitgangspunt daarbij is het burgerschapsmodel van Rowe (2015), waarin de overeenkomsten en verschillen tussen de begrippen herstel en burgerschap worden uitgewerkt.

Er heerst nog veel onbekendheid en onbegrip rondom psychische kwetsbaarheden zoals een depressie of verslaving. De aanpak Welkome Wijk is door MIND (voorheen door Samen sterk zonder stigma) en Movisie ontwikkeld om bewoners, vrijwilligers en professionals in de wijk middels bewustwordingsbijeenkomsten bewust te maken van stigma en de impact hiervan. Het Trimbos-instituut en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) onderzochten de werkzame elementen en de impact van de bewustwordingsbijeenkomsten in een praktijkgericht evaluatieonderzoek. In deze bijdrage worden de stappen en uitkomsten van het onderzoek beschreven.

In deze persoonlijke bijdrage neemt de auteur de lezer mee voor een inkijkje in haar leven als hoogsensitief persoon.

In pursuit of the added value of Intensive Home Treatment: The effects andc costs of outpatient care for patients experiencing an acute psychiatric crisis. (Op zoek naar de meerwaarde van Intensieve Thuisbehandeling: de effecten en kosten van ambulante zorg voor patiënten in een acute psychiatrische crisis.)

Sabine Klaver (2023). Ik voel me zo. Wat ik als psycholoog leerde door zelf in therapie te gaan

Agenda & Nieuws

Uit het buitenland - Kenniscentrum Phrenos signaleert

Voor de tweede keer is een indruk gekregen van de mentale gezondheid van studenten in het hoger beroepsonderwijs en op de universiteit. Ruim 32.000 studenten vulden in het voorjaar van 2023 daarover een online vragenlijst in. Hierbij zijn ook vragen gesteld over het gebruik van middelen zoals alcohol, tabak en cannabis. Verder is in kaart gebracht welke factoren samenhangen met de mentale gezondheid en het middelengebruik.

‘Psychiater op de cast’ is dé podcast waarin verschillende thema’s uit de geestelijke gezondheidszorg aan bod komen. In elke aflevering gaan verschillende experts uit het ggz domein met elkaar in gesprek over onderwerpen die op dit moment spelen in het veld.

Deze week publiceerde De Vereniging Hogescholen het Sectorplan Hogere Sociale Studies (HSS): "De sociaal professional als sociaal veranderaar - Empowerment van de sociaal professional. Om het verschil te maken in de veranderende wereld. De HSS scholen gaan ermee aan de slag. ëén van de vijf thema's is ervaringsdeskundigheid.

De klimaatcrisis zal de komende jaren meer en meer voelbaar worden in de geneeskunde, waaronder de psychiatrie. De gevolgen ervan zullen extra hard aankomen bij mensen die al kwetsbaar zijn, waaronder veel van onze patiënten. Sommige mensen ervaren door de klimaatcrisis gevoelens van somberheid en machteloosheid. De vraag naar psychiatrische hulpverlening zal waarschijnlijk toenemen en leiden tot een verdere disbalans tussen zorgvraag en zorgaanbod.

Ieder mens heeft daarom recht op een dak boven zijn hoofd. Maar in een wereld waarin dat nog geen realiteit is, verdient iedereen op zijn minst een basis om zich comfortabel te voelen. Ongeacht hun leefsituatie.

Als professional in de psychische gezondheidszorg krijg je waarschijnlijk af en toe vragen van cliënten over behandelingen. Van welke andere soorten zorg kunnen ze gebruikmaken tegen hun depressie? En welke vergoedingen van zorgverzekeraars kunnen zij krijgen? Maar er zijn zoveel verschillende vergoedingen en mogelijkheden voor zorg, dat je soms zelf door de bomen het bos niet meer ziet. Daarom biedt dit artikel een overzicht met de belangrijkste vergoedingen voor cliënten met depressies.

Op maandag 16 oktober kwamen landelijke partijen en regionale koplopers die werken aan de transformatie van de ggz bijeen in Harderwijk. De regio Noordwest Veluwe, één van de vijf proefregio’s die met de innovatieve GEM-aanpak (Ecosysteem Mentale Gezondheid) werkt, was host van de landelijke bijeenkomst namens alle proefregio’s. Met ruim 60 aanwezigen uit heel Nederland was de belangstelling groot.

Hersenontsteking bij kinderen kan leiden tot autisme of schizofrenie. Door ontstekingen krijgen sommige neuronen niet de mogelijkheid om zich te ontwikkelen in de hersenen, blijkt uit een nieuw Amerikaans onderzoek. De hoop is dat er dankzij nieuwe bevinding op een dag behandelingen beschikbaar zijn voor neurologische ontwikkelingsstoornissen. Dit meldt GGZnieuws.nl.

Niet wachten op de toekomst, maar nu met zijn allen de schouders zetten onder het optimale herstel van mensen met psychische aandoeningen! Gelukkig is er een en al beweging in de ggz op dit moment. Dat moet ook, want de vraag naar psychische hulp is groter dan het aanbod. Sterker nog: de vraag wordt alleen maar groter en de wachtlijsten binnen de ggz zijn te lang. Dit vraagt een andere manier van denken én van organiseren van de zorg.

NWO heeft een onderzoek gehonoreerd van Radboudumc-wetenschappers Judith Homberg en Alejandro Arias Vasquez naar de relatie tussen darmbacteriën en depressie. De toekenning valt binnen de Open Competitie ENW-M die is bedoeld voor vernieuwend, fundamenteel onderzoek van hoge kwaliteit en/of wetenschappelijke urgentie. Dit meldt het Radboudumc.

Depressie is de belangrijkste oorzaak van invaliditeit. Patiënten worden op basis van trial-and-error behandeld, omdat onbekend is bij welke behandeling een patiënt baat heeft.

Werken aan herstel en/of persoonlijke groei kan een flinke uitdaging zijn en een levenslange reis worden waarbij de eindbestemming nog onbekend is. Gebruik dit boek als een reisgids waarbij je zelf bepaalt welke uitstapjes en excursies je maakt. Het is zo opgebouwd dat je ervoor kunt kiezen om alleen te reizen of met anderen in een groep.

Diana van Bergen doet onderzoek naar suïcide onder jongeren. Samen met haar collega’s interviewt ze jongeren die een suïcidepoging deden of suïcidale gedachten hebben. Ook spreekt ze met de naasten van jonge mensen die door zelfdoding om het leven kwamen. Door alle levensverhalen op wetenschappelijke wijze in kaart te brengen, hoopt Van Bergen bij te dragen aan de preventie van suïcides.

Wil je gemeenten adviseren en ondersteunen bij het maken en uitvoeren van sociaal beleid waarmee inwoners echt geholpen worden? En wil jij met je juridische kennis maatschappelijk verschil maken? Dan is Stimulansz op zoek naar jou!

Mensen met psychische klachten of aandoeningen zoals bijvoorbeeld depressie, autisme of eetstoornissen moeten kunnen rekenen op zorg en ondersteuning. Steeds vaker vallen mensen uit van werk of studie omdat ze niet de hulp krijgen die zij nodig hebben. Als we het zorgstelsel beter inrichten, kan veel leed worden voorkomen.

In 2023 zijn er 8997 praktijkondersteuners (POH) werkzaam in de huisartsenzorg in Nederland. Dit is een verdubbeling sinds 2016. Ook het aandeel huisartsenpraktijken dat een POH in dienst heeft is gestegen van 88% naar 94%. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Praktijkondersteuners en Praktijkverpleegkundigen (NVvPO).

‘Je bent slordig, ruim je kamer op.’ ‘Wat ben je lui vandaag, ga je huiswerk maken’: kritiek is nooit leuk om te krijgen. Maar bij sommige pubers komt dat commentaar extra hard binnen, zo blijkt uit onderzoek van promovendus Lisanne van Houtum. Tieners met een depressie lijken namelijk een stuk gevoeliger te zijn voor de kritiek van hun ouders, dan gezonde jongeren.

Angstige mensen gebruiken bij het kiezen van gedrag in sociaal lastige situaties een minder geschikt gebied in de voorhersenen dan niet-angstige mensen. Dit is goed te zien op hersenscans, blijkt uit onderzoek van Bob Bramson en Sjoerd Meijer van het Donders Instituut aan de Radboud Universiteit.

In seizoen 3 openen vijf TBS-klinieken hun deuren, om over vijf aangrijpende groepen in de tbs een diepgaand beeld te geven. Van een van de zwaarst beveiligde tbs-afdelingen in Nederland, tot de langdurige zorg, waar sommige patiënten de rest van hun leven verblijven. Wat gebeurt er echt achter de hoge muren van de tbs-kliniek?

Van depressie en angst wordt vaak gedacht dat ze het risico op kanker verhogen, maar de onderzoeksresultaten van een grote internationale studie weerleggen dit.

Mensen met een jeugdtrauma hebben meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht. Brenda Penninx, hoogleraar psychiatrische epidemiologie onderzoekt hoe dit komt én hoe dit voorkomen kan worden. Eerste bevindingen uit een onderzoek naar hardloop-behandeling bij depressie en angststoornissen zijn bijvoorbeeld veelbelovend. De hardloop-behandeling geeft dezelfde mentale verbetering als antidepressiva, en zorgt bovendien voor een grotere vooruitgang in lichamelijke gezondheid. Dit meldt Amsterdam UMC.

In deze podcast spreekt Anne Pauen met psycholoog Dr. Vincent Duindam die als universitair docent verbonden is aan de faculteit Interdisciplinaire Sociale Wetenschap van de Universiteit Utrecht. Als schrijver heeft Duindam boeken uitgebracht over psychologie, spiritualiteit, liefdesrelaties, opvoeding en onderwijs. Het Spiritueel zakboekje voor professionals is zijn meest recente boek.

Bekijk deze korte video waarin Prof. dr. Evelien Brouwers vertelt over stigmatisering bij psychische aandoeningen.

Stille Strijd is een kunstproject van het Power of Art House om de taboe rondom depressie en zelfdoding onder jongeren te doorbreken en het gesprek op gang te brengen.

Het behandelen van gehechtheidsproblemen bij kinderen en adolescenten is niet eenvoudig. Er zijn niet veel behandelingen die zowel geschikt zijn voor jonge kinderen als voor pubers en wat oudere jeugd, daar brengt Dyadic Developmental Psychotherapy (DDP) verandering in. Dit is een algemene op gehechtheidstheorie en neurobiologie gebaseerde aanpak die voor jeugd in de volle breedte geschikt is.

In het najaar van 2022 had 3,7% van de volwassenen in Nederland last van een vermoedelijke posttraumatische stressstoornis. Bij de helft van deze mensen werden de klachten veroorzaakt door heftige gebeurtenissen direct gerelateerd aan de coronapandemie. Bij de andere helft werden klachten veroorzaakt door het meemaken van niet-coronagerelateerde heftige gebeurtenissen.

Nederland telt alleen al 280.000 mensen met een érnstige psychische aandoening. Zij hebben een miljoen naaste familieleden, vaak zwaarbelaste mantelzorgers. Dat maakt dat er in iedere straat in Nederland nog zo iemand moet wonen als jij. Die aan een half woord genoeg heeft om te begrijpen waar je het over hebt.

Tijdens Te Gek voor Woorden op 7 juni 2023 in het Muntpunt in Brussel ging Peter Dierinck (medewerker van Pysche, psycholoog en kwartiermaker) in gesprek met twee auteurs die schreven over geestelijke gezondheidszorg vanuit een humaan perspectief.

Red De GGZ – De Podcast is ontstaan als initiatief binnen de actiegroep Red de GGZ. Het doel van deze podcastserie is om de GGZ op de kaart te zetten. Immers: onbekend maakt onbemind, waardoor het gemakkelijker wordt om bezuinigingen door te voeren.

Trauma, stress en gedrag zijn nauw met elkaar verbonden. Traumatische gebeurtenissen kunnen langdurige stressreacties veroorzaken die het vermogen van het brein om adequaat te reageren op nieuwe situaties kunnen verstoren. Kennis hiervan is van cruciaal belang voor het begrijpen van de effecten van trauma op mentale en fysieke gezondheid. Met het herkennen en erkennen van (micro)trauma kan veel leed worden voorkomen. Ook biedt het kansen om vanuit traumaperspectief naar diagnostiek te kijken.

Kort geleden verscheen bij SWP het boek ‘Immuno-Psychiatrie’ van immunoloog en em. hoogleraar Hemmo Drexhage. Beatrice Keunen, oud-hoofdredacteur van Balans Magazine, werkte mee aan de totstandkoming ervan. ‘Ik vroeg mij af, net als velen met mij: Waarom krijgen juist deze mensen met juist deze mentale uitdagingen in hun leven te maken? En wat biedt hen dan optimale ondersteuning, waardoor hun ontwikkeling zo min mogelijk wordt beperkt?’

Psychologen en orthopedagogen moeten vaak een diagnose vaststellen. Maar waaraan moet een professionele aanpak van diagnose en classificatie precies voldoen? Heeft een diagnose en classificatie alleen positieve effecten op de cliënt? Hoe zit het met stigma? Kan het ook anders? Op deze vragen worden in dit boek antwoorden gegeven.

Wat een plezier! Dit boek over onderzoek dat je aan het denken zet over de sociale wetenschappen en je aan de hand van voorbeelden en anekdotes doet verbazen over de methoden en technieken van onderzoek die daarin worden gebruikt. Er komen onderwerpen aan bod, zoals:

Hoe is het daadwerkelijk om te leven met een hersenaandoening? Om het dagelijks leven te leiden met een onzichtbare ziekte? Wat gebeurt er dan in je hoofd tijdens een alledaagse situatie?