Dit juninummer omvat een veelkleurige waaier aan onderwerpen. Zoals gebruikelijk in dit tijdschrift gaan de bijdragen niet alleen over psychische aandoeningen in enge zin. Zo lezen we over burgerschap en mensenrechten, morele wonden en helende rituelen, ondraaglijk lijden en waardig sterven, schuld en schaamte, executieve stagnatie en zelfregulatie, victimisatie en participatie, groeien en begrenzen, en natuur en ouderschap. Het gemeenschappelijke van deze bijdragen is dat ze complexe vraagstukken aansnijden en daarvoor ook praktische perspectieven aanreiken. Hulpverleners die herstelondersteunend willen zijn kunnen hun voordeel doen met deze verdieping.

Voor mensen met een ernstige psychische aandoening in langdurige zorg is sinds een aantal jaar Active Recovery Triad (ART) als zorgmodel beschikbaar om herstelondersteunende zorg te organiseren. Binnen ART wordt aandacht besteed aan vier domeinen van herstel: klinisch, maatschappelijk, persoonlijk en functioneel. Het ART-team locatie Westerpoort van GGZ inGeest merkte op dat dit laatste hersteldomein meer aandacht behoefde. Om te onderzoeken of de ZEEF-methodiek een geschikt hulpmiddel is voor ondersteuning op dit domein hebben we een pilotonderzoek uitgevoerd waarin vooral ervaringen van cliënten en medewerkers centraal stonden. In deze bijdrage beschrijven we de uitkomsten van dit onderzoek.

In dit tweeluik wordt verkend wat het concept van burgerschap kan toevoegen aan de herstelbenadering in het streven naar verbetering van de maatschappelijke positie van mensen met ernstige psychische problemen. De auteur betoogt in dit eerste deel dat het bevorderen van burgerschap een voorwaarde lijkt te zijn om te kunnen herstellen van psychische problemen en de sociale nadelen die ermee gepaard gaan. De vraag, hoe een grotere nadruk op burgerschap precies van meerwaarde kan zijn voor mensen met ernstige psychische aandoeningen wordt verder verkend in het vervolgdeel van dit tweeluik, in een volgende aflevering.

Deze bijdrage beschrijft resultaten van een inventarisatie van de stand van zaken van de inzet van ervaringsdeskundigen in het kader van de ontwikkeling en inrichting van het kwaliteitssysteem voor ervaringsdeskundigen. Dit vragenlijstonderzoek betrof een van de vier deelprojecten van dit project.

In deze bijdrage1 gaat de auteur in op de complexe problemen en gevoelens die professionals zoals militairen kunnen ontwikkelen rond hun handelen in moeilijke situaties. Dat gaat niet noodzakelijk over PTSS. ‘Moral injury’ – zich gewond voelen in het moreel besef – biedt een bijzondere invalshoek op morele en maatschappelijke aspecten van psychische aandoeningen.

‘Na mijn elektroconvulsietherapie in 2018 zei mijn zus: “Ga alleen maar leuke dingen doen”, toen ik mijn leven weer moest oppakken na een half jaar opname voor psychose en depressie. Ik begreep toen niet waar ze het over had, maar achteraf weet ik dat ze gelijk had. Ik had een nieuw leven gekregen, nieuwe kansen. Mijn hersenen konden nieuwe verbindingen maken, zei ze. En dat heb ik gedaan. Vijf jaar later kan ik zeggen dat ik hersteld ben. Ik heb een nieuw leven gekregen waar ik erg gelukkig van word.’

In deze bijdrage houden de auteurs aan de hand van ervaringen van cliënten en praktische handvatten voor hulpverleners een pleidooi voor het verder uit de taboesfeer halen van een euthanasiewens in de ggz.

Elise Peters (2022). Bed, Bath, and Beyond: Nature Interventions to Support Family Life in Dutch Women’s Shelters and Shelters for Homeless Families (proefschrift)

Kort geleden verscheen bij SWP het boek ‘Immuno-Psychiatrie’ van immunoloog en em. hoogleraar Hemmo Drexhage. Beatrice Keunen, oud-hoofdredacteur van Balans Magazine, werkte mee aan de totstandkoming ervan. ‘Ik vroeg mij af, net als velen met mij: Waarom krijgen juist deze mensen met juist deze mentale uitdagingen in hun leven te maken? En wat biedt hen dan optimale ondersteuning, waardoor hun ontwikkeling zo min mogelijk wordt beperkt?’

Psychologen en orthopedagogen moeten vaak een diagnose vaststellen. Maar waaraan moet een professionele aanpak van diagnose en classificatie precies voldoen? Heeft een diagnose en classificatie alleen positieve effecten op de cliënt? Hoe zit het met stigma? Kan het ook anders? Op deze vragen worden in dit boek antwoorden gegeven.

Wat een plezier! Dit boek over onderzoek dat je aan het denken zet over de sociale wetenschappen en je aan de hand van voorbeelden en anekdotes doet verbazen over de methoden en technieken van onderzoek die daarin worden gebruikt. Er komen onderwerpen aan bod komen, zoals:

Hoe is het daadwerkelijk om te leven met een hersenaandoening? Om het dagelijks leven te leiden met een onzichtbare ziekte? Wat gebeurt er dan in je hoofd tijdens een alledaagse situatie?

Leren, veranderen, waarheid, ethiek, handelingswijsheid…. het zijn op zichzelf tijdloze onderwerpen waar de Oude Grieken zich al mee bezig hielden. Nieuw in dit boek is het pleidooi van de onderzoeksgroep van de Kring Andragologie van de Universiteit van Amsterdam voor een eigen kennisgebied dat deze onderwerpen in een verbindende samenhang aan de orde stelt. 

Het ziekteverzuim is in twintig jaar nog niet zo hoog geweest, een burn-outgolf dreigt. De werkdruk neemt toe en de verwachting is dat het verzuim vanwege psychische klachten toeneemt. Wat kun je als behandelaar doen wanneer iemand de dupe is geworden van werkdruk, stijl van leidinggeven en/of eigen perfectionisme?

Onderzoekers van Tilburg University gaan een digitaal zelfmanagementplatform ontwikkelen voor mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA). Het doel is deze kwetsbare groep meer controle te geven over hun eigen mentale gezondheid en daarmee de druk op de geestelijke gezondheidszorg te verlagen. De ontwikkeling vindt plaats in samenwerking met verschillende universiteiten, zorgprofessionals en patiënten. Het project is mogelijk dankzij een subsidie van NWO in het kader van ‘zorg in de eigen leefomgeving’.

Van iedereen wordt verwacht dat zij kunnen voldoen aan de eisen van de steeds complexer wordende maatschappij. Maar wat als het mensen niet langer lukt om mee te komen? Wat als zij overvraagd worden en zo in de problemen raken dat ze er alleen niet meer uitkomen? Wat als er zelfs sprake is van (dreigende) dak- en thuisloosheid? De maatschappelijke zorg probeert er voor deze mensen te zijn.

Een grote groep professionals in het sociaal domein heeft te maken met mensen die psychisch kwetsbaar zijn. Prof. dr. Hemmo Drexhage, Erasmus MC, legt in zijn boek Immuno-Psychiatrie over de relatie tussen het immuunsysteem en het brein uit hoe het immuunsysteem, het brein en het hormoonstelsel bij stress samenwerken. Hij geeft nieuwe verklaringen voor psychiatrische aandoeningen, auto-immuunziekten en ook long-covid vanuit een ontregelde samenwerking: een immuunsysteem-uit-balans. Drexhage: ‘De nieuwe inzichten uit de immunopsychiatrie zorgen voor een paradigmaverschuiving in de psychiatrie.’

Karo (29) uit Beverwijk heeft een complexe posttraumatische-stressstoornis (cptss) en is uitbehandeld. Haar psychisch lijden is uitzichtloos en ondraaglijk, verder leven wil ze niet meer. Daarom is ze een euthanasietraject gestart. Xena Maria Evers volgde haar in de laatste maanden richting haar zelfgekozen dood.

Sinds begin deze eeuw worden dwang en vrijheidsbeperking in de zorg als problematisch beschouwd, met de separeer als kop van jut. Maar vele instellingen worstelen inmiddels met de stuwende beweging naar minder dwang en het niet meer willen separeren. Dit boek biedt een diepgaande invulling naar een de-escalerende zorgpraktijk met minder dwang, maar vooral ook minder dwangbeleving.

Erik Scherder vertelt op Instagram waarom het boek ''Tussen de oren?'' zo ontzettend belangrijk is en waarom FNS (functionele neurologische stoornis) serieus genomen moet worden. In dit boek spreken deskundigen en patiënten over FNS. En over het onbegrip bij hulpverleners, medisch adviseurs en verzekeraars die FNS niet (altijd) tot ‘echte’ ziekten rekenen.